İmalat
Klaus Kuhl, Kooperationsstelle Hamburg IFE GmbH, Germany
Çeviri: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (AÇSHB), Ankara/Türkiye
Contents
Giriş
İmalat, küçük zanaatlardan ileri teknolojiye kadar uzanan bir dizi insan faaliyetini kapsar ve iş gücü, makine, alet, kimyasal / biyolojik işlemler, vb. kullanımıyla yapılan mal üretimini ifade eder. İmal edilen nihai mallar, sonrasında diğer daha karmaşık ürünlerin- bilgisayar, uçak veya otomobil gibi- imalatında kullanılabileceği gibi; bunları son kullanıcılara ulaştırılan perakendecilere tedarik eden toptancılara da satılabilir.
NACE sınıflandırması imalata ilişkin bir kısım içermektedir (Kısım C). Bu kısım kapsamına; tarım, madencilik, elektrik üretimi, inşaat vb. gibi ekonomik faaliyetler dahil değildir.
Bu makale, imalat sektöründe faaliyet gösteren KOBİ' ler ve büyük şirketlere özgü sorunları inceleyecek; kısa iş sözleşmeleri, iş leasingi ve artan stres gibi yönelimlerin sektör üzerindeki etkilerini tanımlayacak; risk önleme ve kontrol tedbirlerine ışık tutacaktır.
Tanım ve ifadeler
Ticaret Rehberi’nde imalat sektörü; madde, malzeme veya bileşenlerin kimyasal, mekanik veya fiziksel olarak nihai tüketici ürünlerine veya endüstriyel ürünlere dönüştürüldüğü sanayi kolları kümesi olarak tanımlanmaktadır [1]. İmalat sektörünün amacı; iş gücü, makine, teçhizat, aletler ile kimyasal ve biyolojik süreçler veya reçetelerin kullanımıyla mal üretilmesidir. İmalat terimi, en yaygın haliyle, hammaddelerin daha büyük ölçekli üretimle nihai ürüne dönüştürüldüğü ve peşi sıra tedarik zinciri boyunca kullanıldığı endüstriyel üretimi ifade eder [2]. İmalat sektörü NACE sınıflandırması (Kısım C) gıda ürünleri ve tekstil ürünleri imalatını; kağıt ve kağıt ürünleri de dahil olmak ağaç ve ağaç ürünlerinden yapılan malların imalatını, kimyasal ürünler, temel eczacılık ürünleri ve eczalığa ilişkin malzemelerin imalatını içerir. Bununla birlikte Kısım C; tarım, madencilik, elektrik ve gaz üretimi, su temini, atık yönetimi, inşaat ve nakliye faaliyetlerini içermez.
| Bölüm | Alt sektör | Örnekler |
| 10 | Gıda Ürünlerinin İmalatı | |
| 11 | İçeceklerin İmalatı | |
| 13 | Tekstil Ürünlerinin İmalatı | |
| 14 | Giyim Eşyalarının İmalatı | |
| 15 | Deri ve İlgili Ürünlerin İmalatı | |
| 16 | Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı | |
| 17 | Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı | |
| 18 | Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması | |
| 19 | Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı | |
| 20 | Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı | |
| 21 | Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı | |
| 22 | Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı | |
| 23 | Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı | Cam, porselen, çimento, beton |
| 24 | Ana metal sanayii | |
| 25 | Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) | Metal yapı malzemeleri imalatı, metal tank imalatı, metallerin işlenmesi ve kaplanması |
| 26 | Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı | |
| 27 | Elektrikli Teçhizat İmalatı | Ev aletleri, elektrik motorları |
| 28 | Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı | Pompa, tekerlek, sanayii fırını, vinç; tarım, madencilik, metalürji, tekstil makinaları |
| 29 | Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı | |
| 30 | Diğer ulaşım araçlarının imalatı | Gemi, demiryolu, hava taşıtları ve uzay araçları |
| 31 | Mobilya İmalatı | |
| 33 | Makina ve Ekipmanların Kurulumu ve Onarımı |
Kaynak: Yazar tarafından derlenmiştir.
Sayısal veriler ve eğilimler
AB-27 ekonomisinin kapsayıcı üç sektörü (tarım, sanayi ve hizmet) karşılaştırıldığında, bunlardan en büyüğünün hizmet sektörü olduğu görülmektedir. Hizmet sektörünün toplam istihdam içindeki payı artmaya devam etmektedir (2000' de %63,1 olan oran, 2007' de %66,9' a yükselmiştir) [3]. Buna karşın, NACE kısımlarına bakıldığında, 2000 ve 2010 yılları arasında imalat sektörü hem çalışan sayısı hem de gayrisafi katma değer bakımından birinci veya ikinci sıradadır (bkz. Sektör ve Meslekler ). Bu durum, imalat sektörünün Avrupa ekonomisinde hala güçlü bir konuma sahip olduğunu ortaya koymaktadır.
İstihdam edilen çalışan sayısının yüksekliğine karşın; aşağıdaki tablolarda gösterildiği gibi, imalat sektöründe görülen kaza sayısı nispeten azdır.
Ölümlü Kazalar
Aşağıdaki karşılaştırma tablosu, seçilen sektörlerdeki ölümlü kaza sayı ve eğilimlerini göstermektedir:
| 2000
(AB-15) |
2008 | 2010 | Değişim (%) | Sıralama | |
| Olay Sayısı | Olay Sayısı* | Olay Sayısı* | 2008-2010 | ||
| Tüm sektörler
(NACE Kısımları düzeyinde) |
5237 | 4895 | 4395 | -10.21 | |
| 2.27 | 2.1 | -7.49 | |||
| İnşaat
(NACE Kısım F) |
1279 | 1309 | 1023 | -21.85 | 1 |
| 14.8 | 7.94 | 6.59 | -17.00 | 1 | |
| Ulaştırma ve Depolama
(NACE Kısım H) |
885 | 733 | 674 | -8.05 | 2 |
| 13.7 | 7.13 | 6.49 | -8.98 | 2 | |
| Uluslararası Örgütler ve Temsilciliklerinin Faaliyetleri (NACE Kısım U) | 8 | Gizli | 19 | ||
| 7.01 | 3 | ||||
| Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri ((NACE Kısım E) | 100 | 94 | -6.00 | 8 | |
| 6.64 | 5.93 | -10.69 | 4 | ||
| İmalat (NACE Kısım C) | 976 | 841 | 701 | -16.65 | 2 |
| 2.6 | 2.43 | 2.17 | -10.70 | 5 | |
| İmalat- Hırvatistan | 7 | ||||
| 2.72 | |||||
| İmalat- Birleşik Krallık | 50 | 26 | 28 | + 7.69 | |
| 0.95 | 1.01 | + 6.31 |
(*)100,000 çalışanda vaka sayısı
Kaynak: ESAW [4]and Eurostat [5]’tan uyarlanmış ve yazar tarafından derlenmiştir.
Kaza sayısının oldukça yüksek (tüm sektörler arasında ikinci en yüksek) olmasına rağmen; kaza görülme oranı, tüm paydaşların istikrarlı çabaları sayesinde (ör: “sıfır kaza” şirket politikaları), nispeten düşük seyretmektedir. Bununla birlikte, alt sektörlere daha yakından bakıldığında, resmin muhtelif görünümlerle ortaya çıkabilmektedir. (ör:2010 yılı için kaza görülme oranı 0,90 kadar düşük ve 4,19 kadar yüksek olabilir).
Bu alt sektörlere ilişkin veriler (NACE bölüm düzeyinde) AB-27 için mevcut olmasa da Eurostat 2013 yılında Almanya için aşağıdaki rakamları yayınlamıştır (sektörde kaza görülme oranı 2010 yılı için 1.18; ölüm sayısı: 99) [5]:
| İmalat sanayii alt sektörlerinde kaza sayısı (üstte) ve kaza görülme oranı (altta) (NACE bölüm düzeyinde) (Almanya) | 2008 | 2009 | 2010 | Pozisyon |
| Gıda Ürünlerinin İmalatı | : | 4 | 12 | 2 |
| 0.47 | 1.36 | 7 | ||
| İçeceklerin İmalatı | : | : | 4 | 1 |
| 4.19 | ||||
| Tütün Ürünleri İmalatı | : | : | : | |
| Tekstil Ürünlerinin İmalatı | : | : | : | |
| Giyim Eşyalarının İmalatı | : | : | : | |
| Deri ve İlgili Ürünlerin İmalatı | : | : | : | |
| Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı | : | 7 | 6 | 5 |
| 4.00 | 3.67 | 2 | ||
| Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı | : | : | : | |
| Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması | : | : | 4 | 6 |
| 1.54 | ||||
| Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı | : | : | : | |
| Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı | : | 5 | 4 | |
| 1.09 | 1.01 | |||
| Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı | : | : | : | |
| Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı | : | 4 | 4 | |
| 0.81 | 0.90 | |||
| Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı | : | 9 | 10 | 4 |
| 2.99 | 3.73 | 3 | ||
| Ana metal sanayii | : | 4 | 4 | |
| 0.87 | 1.05 | |||
| Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) | : | 11 | 17 | 1 |
| 1.00 | 1.68 | 5 | ||
| Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı | . | : | 8 | 6 |
| 1.54 | ||||
| Elektrikli teçhizat imalatı | : | 5 | 4 | |
| 1.05 | 0.93 | |||
| Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı | : | 11 | 11 | 3 |
| 0.79 | 0.91 | |||
| Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı | : | : | : | |
| Diğer ulaşım araçlarının imalatı | : | : | : | |
| Mobilya imalatı | : | : | : | |
| Diğer imalatlar | : | : | : | |
| Makina ve ekipmanın kurulumu ve onarımı | : | 7 | : | 4 |
| 3.49 |
":" veri mevcut değil
Kaynak: Eurostat [5]’tan uyarlanmış, yazar tarafından derlenmiştir.
Kaza görülme oranlarına göre, Almanya'daki en riskli alt sektörler:
1. İçeceklerin imalatı
2. Ahşap ve mobilya hariç ahşap ve mantar ürünleri imalatı; saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı
3. Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (örn. Cam, porselen, çimento, beton)
4. Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı
5. Makine ve teçhizat hariç fabrikasyon metal ürünlerin imalatı (örn. Metal yapılar, tanklar, işleme ve kaplama)
6. Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması
7. Bilgisayar, elektronik ve optik ürünlerin imalatı
Birleşik Krallık için imalat sektöründe kaza görülme oranı olan 1.01, sayıca 28 ölüme eş değerdir. Eurostat, 2010 yılında aşağıdaki alt sektörlere (NACE Bölüm düzeyi) ilişkin rakamlar yayınlamıştır:
Tablo 4: İmalat Sanayii Alt sektörleri ve Ölümlü Kazalar
| İmalat sanayii alt sektörleri (NACE bölüm düzeyinde) (Birleşik Krallık) | 2010
Sayı, Görülme Oranı |
| Ahşap ve mobilya hariç ahşap ve mantar ürünleri imalatı; saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı | 5 |
| 7.38 | |
| Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı | 4 |
| 3.62 | |
| Makine ve teçhizat hariç fabrikasyon metal ürünlerin imalatı | 6 |
| 2.50 |
Kaynak: Eurostat [5]’tan uyarlanmış, yazar tarafından derlenmiştir.
Cinsiyet
Aşağıdaki tablo imalat sektöründe cinsiyetlere göre ölümlü kazaların farkını göstermektedir.
Tablo 5: İmalat sektöründeki ölümlü kazalar, cinsiyetlere göre
| Endüstriyel
Sektör |
100,000 çalışanda ölümlü kaza sayısı
(kaza görülme oranı) |
Değişim
(%) | ||
| 1995 | 2005 | 2007 | ||
| İmalat | 4.2 | 2.6 | 2.2 | -38 |
| Erkek | 5.0 | 3.5 | 2.9 | -30 |
| Kadın | 0.6 | 0.4 | 0.3 | -33 |
Kaynak: ESAW[4] ve Eurostat[6] ‘tan uyarlanmıştır.
Kaza görülme oranının kadınlar arasında nispeten düşük olması, kadınların ofisler gibi düşük riskli işyerlerinde çalışmasına bağlanabilir.
İşletme Büyüklüğü
Aşağıdaki tablo, imalat sektöründeki ölümlü kazalar ile şirket büyüklüğü arasındaki ilişkiyi göstermektedir.
Tablo 6: İmalat sektöründeki ölümlü kazaların işletme büyüklüğüne göre dağılımı
| Toplam | 0
Kendi nam ve hesabına çalışan |
1-9 çalışan | 10-49 çalışan | 50-499
çalışan |
250-499
çalışan |
500 + çalışan | |
| 2008 | 841 | 11 | 138 | 223 | 209 | 47 | 89 |
| 2009 | 699 | 16 | 140 | 164 | 188 | 51 | 54 |
| 2010 | 701 | 14 | 110 | 215 | 157 | 56 | 93 |
Kaynak: Eurostat[7]
En fazla ölümlü kaza mikro işletmelerde ve KOBİ' lerde, yani 1 ile 249 arasında işçi çalıştıran küçük ve orta ölçekli işletmelerde görülmektedir.
Ölümlü Olmayan Kazalar
Aşağıdaki tablo, sektörde meydana gelen ölümlü olmayan kaza sayılarını ve eğilimini göstermektedir (diğer sektörlere kıyasla).
Table 7: Ölümlü olmayan kazalar AB-27 (Hırvatistan ve Birleşik Krallık ile karşılaştırılarak) (yıl, kaza görülme oranı)
| 2000
(AB-15) |
2008 | 2010 | Değişim
(%) |
Sıralama | |
| Sayı**
Görülme oranı* |
Sayı
Görülme Oranı |
Sayı
Görülme Oranı |
2008-2010 | ||
| Tüm sektörler
(NACE Kısım düzeyi) |
4.815,629 | 3,975,600 | 3,319,478 | -16.50 | |
| 1,845.94 | 1,583.15 | -14.23 | |||
| İnşaat
(NACE Kısım F) |
845,841 | 653,525 | 461,092 | -29.44 | 2 |
| 7,548 | 3,962.87 | 2,968.29 | -25.10 | 1 | |
| Ulaştırma ve Depolama
(NACE Kısım H) |
449,487 | 322,480 | 287,589 | -10.82 | 4 |
| 5,512 | 3,136.02 | 2,770.32 | -11.66 | 3 | |
| Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri (NACE Kısım E) | 54,499 | 54,492 | -0.22 | 10 | |
| 3,619.27 | 3,438.16 | -5.00 | 2 | ||
| Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı
(NACE Kısım G) |
542,168 | 514,457 | 439,092 | -14.65 | 3 |
| 2,524 | 1,776.49 | 1,417.43 | -20.21 | 7 | |
| İmalat (NACE Kısım C) | 1,328,898 | 982,520 | 726,158 | -26.09 | 1 |
| 4,421 | 2,842.51 | 2,247.46 | -20.93 | 5 | |
| İmalat, Hırvatistan | 3,639 | ||||
| 1,415.79 | |||||
| İmalat, Birleşik Krallık | 81,555 | 27,148,92 | 32,140 | +18.38 | |
| 1,723 | 993.47 | 1,158.59 | +16.62 |
(*)100,000 çalışanda vaka sayısı
(**) Üç günden fazla kayıp; diğer sütunlar için belirtilmeyen kayıp günler
Kaynak: Eurostat[8] [9] [10]‘tan uyarlanmış, yazar tarafından derlenmiştir.
Ölümlü kaza verilerine benzer şekilde, ölümlü olmayan kazaların sayısı da oldukça yüksektir (tüm sektörler arasında en yüksek), ancak; kaza görülme oranı nispeten düşüktür (tüm sektörler arasında beşinci sırada yer almaktadır). Buna karşın, alt sektörlere daha yakından bakıldığında daha farklı bir görünüm ortaya çıkmaktadır. Bunun için bkz. aşağıdaki tablo (kaza görülme oranları mevcut değildir):
Tablo 8: İmalat sanayii alt sektörlerinde ölümlü olmayan kazalar (AB-27) (yıl, sayı)
| İmalat alt sektörleri (NACE bölüm düzeyinde)
(AB-27) |
2008
sayısı |
2010
sayısı |
Değişim
(%) |
Sıralama |
| Gıda Ürünlerinin imalatı | 138.810 | 110.975 | -20.05 | 2 |
| İçeceklerin imalatı | 15.908 | 10.407 | -34.58 | 18 |
| Tütün ürünleri imalatı | 915 | 452 | -50.60 | 24 |
| Tekstil ürünlerinin imalatı | 17.307 | 13.814 | -20.18 | 17 |
| Giyim eşyalarının imalatı | 8.753 | 6.492 | -25.83 | 21 |
| Deri ve ilgili ürünlerin imalatı | 9.637 | 8.234 | -14.56 | 20 |
| Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı | 46.474 | 33.616 | -27.67 | 8 |
| Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı | 21.431 | 16.267 | -24.09 | 13 |
| Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması | 20.169 | 19.626 | -2.69 | 16 |
| Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı | 1.184 | 714 | -39.69 | 23 |
| Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı | 22.776 | 18.745 | -17.70 | 14 |
| Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı | 5.666 | 5.578 | -1.55 | 22 |
| Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı | 53.010 | 38.539 | 27.30 | 6 |
| Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı | 62.187 | 44.205 | -28.91 | 4 |
| Ana metal sanayii | 54.511 | 37.963 | -30.36 | 5 |
| Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) | 186.411 | 128.803 | -30.90 | 1 |
| Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı | 20.392 | 17.055 | -16.36 | 15 |
| Elektrikli teçhizat imalatı | 26.172 | 21.630 | -17.35 | 12 |
| Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı | 104.019 | 73.444 | -29.39 | 3 |
| Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı | 50.070 | 36.553 | -27.00 | 7 |
| Diğer ulaşım araçlarının imalatı | 26.651 | 14.971 | -43.82 | 11 |
| Mobilya imalatı | 44.715 | 33.918 | -24.15 | 9 |
| Diğer imalat | 13.555 | 15.434 | +13.86 | 19 |
| Makina ve ekipmanın kurulumu ve onarımı | 31.745 | 18.726 | -41.01 | 10 |
Kaynak: Eurostat[8]’tan uyarlanarak, yazar tarafından derlenmiştir.
Toplam kaza sayısına göre belirlenmiş olan en riskli alt sektörler (AB-27) (kaza görülme oranları mevcut değildir):
1. Makine ve teçhizat hariç fabrikasyon metal ürünlerin imalatı (örn. Metal yapılar, tanklar, işleme ve kaplama)
2. Gıda ürünlerinin imalatı
3. Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı (örn. Pompalar, dişliler, fırınlar, vinçler, tarım makineleri, madencilik, metalurji, tekstil üretimi)
4. Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (örn. Cam, porselen, çimento, beton)
5. Temel metallerin imalatı
6. Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı
7. Motorlu kara taşıtları, römork ve yarı römork imalatı
Cinsiyet
Aşağıdaki tablo imalat sektöründe cinsiyetlere göre, ölümlü olmayan kazalar farkını göstermektedir.
Tablo 9: İmalat sektöründeki ölümlü olmayan kazalar, cinsiyetlere göre
| Endüstriyel
Sektör |
100,000 çalışanda ölümlü olmayan kaza sayısı (kaza görülme oranı) | Değişim
1995-2005 (%) | |
| 1995 | 2005 | ||
| İmalat | 4,962 | 3,505 | -29,4 |
| Erkek | 6,067 | 4,156 | -31,5 |
| Kadın | 2,183 | 1,827 | -16,3 |
Kaynak: ESAW[4]’dan uyarlanmıştır.
Ölümlü kazalarda olduğu gibi, ölümlü olmayan kazalarda da kaza görülme oranının kadınlar arasında daha düşük olması, kadınların ofisler gibi nispeten düşük riskli işyerlerinde çalışmasına bağlanabilir.
İşletme Büyüklüğü
Aşağıdaki tablo imalat sektöründe ölümlü olmayan kazalar ile şirket büyüklüğü arasındaki ilişkiyi göstermektedir.
Table 10: İmalat sektöründeki ölümlü olmayan kazaların (3 günden fazla kayıp) işletme büyüklüğüne göre dağılımı
| Toplam | 0
Kendi işinde çalışan |
1-9 çalışan | 10-49 çalışan | 50-499
çalışan |
250-499
çalışan |
500 + çalışan | |
| 2008 | 982.520 | 8.575 | 116.932 | 245.567 | 299.752 | 100.380 | 149.096 |
| 2009 | 754.057 | 7.886 | 96.521 | 185.323 | 228.165 | 74.570 | 101.193 |
| 2010 | 726.158 | 6.941 | 88.978 | 176.393 | 216.276 | 73.535 | 109.374 |
Kaynak: Eurostat[7]
En yüksek rakamlar KOBİ' lerde, yani 10 ila 249 işçi çalıştıran küçük ve orta ölçekli işletmelerde görülmektedir.
Kazalara İlişkin Değerlendirme
Sektör, kaza sayısının ve kaza görülme oranının azaltılması yönünde sürekli ilerleme kaydetmiştir. Ayrıca, özellikle riskli işlerde (örneğin bakım, elektro-kaplama) dış kaynak kullanımı, iş leasingi, hizmet sözleşmeleri ve hasta olmasına rağmen işe gelmeyi sürdüren çalışan sayısının fazlalığı da sektöre fayda sağlamıştır. Bununla birlikte, birçok işverenin 'sıfır kaza' hedefine (özellikle ABD sermayesi tarafından zorlanan) ulaşmak için gösterdiği kararlılık işçi ve işveren sendikaları tarafından memnuniyetle karşılamış ve bunun sektördeki sürekli düşüş eğilimine büyük katkısı olmuştur.
Daha karmaşık İSG sorunlarıyla başa çıkabilmek adına sınırlı kapasiteye sahip olan daha küçük işletmelerdeyse durum nispeten kötüdür.
İş Sağlığı
Kaza istatistikleri düşüş eğilimi göstermekteyken, LFS’nin (İşgücü Anketi) duruma mahsus modüllerine [3] göre 1999'dan 2007'ye, işle ilgili sağlık sorunları olan kişilerin oranında belirgin bir artış olmuştur (aşağıdaki tabloya bakınız).
Tablo 11: Sektörlere göre bildirilen işle ilgili sağlık sorunları
| 1999 | 1999 | 2007 | Değişim | Sıralama | |
| İşle ilgili sağlık sorunları için Standartlaştırılmış Prevalans Oranı* (100,000 çalışanda) | Prevalans Oranı
% |
Son 12 ay içinde işle ilgili bir veya daha fazla sağlık sorununu olduğu bildirilen kişiler | [%] | ||
| Toplam – tüm NACE sektörleri | 5,372 | 5.37 | 12.8 | 138.36 | 9 |
| Tarım, avcılık, ormancılık | 4,751 | 4.75 | 16.5 | 247.37 | 1 |
| Balıkçılık | 3,680 | 3.68 | 13.6 | 269.57 | 5 |
| Madencilik ve Taş Ocakçılığı | 3,790 | 3.79 | 13.9 | 266.75 | 4 |
| İmalat | 4,627 | 4.63 | 11.8 | 154.86 | 11 |
| Elektrik, gaz ve su temini | 3,946 | 3.95 | 11.3 | 186.08 | 14 |
| İnşaat | 5,005 | 5.01 | 12.3 | 145.51 | 10 |
| Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Kara Taşıtlarının ve Motosikletlerin Onarımı | 4,493 | 4.49 | 11.2 | 149.44 | 16 |
| Otel ve restoranlar | 3,689 | 3.69 | 10.3 | 179.13 | 17 |
| Ulaştırma, depolama ve iletişim | 5,521 | 5.52 | 13.2 | 139.13 | 8 |
| Finansal Aracılık | 3,775 | 3.78 | 11.3 | 198.94 | 15 |
| Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri | 5,028 | 5.03 | 11.7 | 132.60 | 13 |
| Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik | 5,008 | 5.01 | 13.8 | 175.45 | 6 |
| Eğitim | 6,908 | 6.91 | 13.5 | 95.37 | 7 |
| Sağlık ve Sosyal Hizmetler | 8,638 | 8.64 | 16.1 | 86.34 | 2 |
| Diğer topluluk, sosyal ve kişisel hizmet faaliyetleri | 5,640 | 5.64 | 11.8 | 109.22 | 12 |
| Hane halkı Faaliyetleri | 2,908 | 2.91 | 14.4 | 394.85 | 3 |
| Uluslararası örgütler ve kuruluşlar | 4,558 | 4.56 | 7.3 | 60.09 | 18 |
(*) Prevalans, çalışmada yer alan kişilerden bir rahatsızlık / hastalığa sahip olduğu tespit edilenlerin, çalışmada yer alan tüm kişilere oranını ifade eder. Belirli bir dönemde ortaya çıkan yeni vakaların bir ölçüsü olan insidanstan farklıdır.
Kaynak: Eurostat[11] [12]esas alınarak, yazar tarafından oluşturulmuştur.
İmalat sektöründe işle ilgili bir sağlık sorunu olduğu bildirilen çalışan sayısı 1999-2007 yılları arasında iki kattan fazla artmıştır. Bununla birlikte, sektörlerin sıralamaları karşılaştırıldığında (Tablo 11'deki son sütun) imalat sektörü ortada bir konumdadır.
İmalat sektöründeki sağlık sorunları (1999'da bildirilen haliyle) aşağıdaki tabloda gösterilmektedir:
Table 12: İmalat sektöründe bildirilen sağlık sorunlarının türleri
| 1999
Standartlaştırılmış insidans oranı | |
| Kas-iskelet sistemi hastalıkları | 2,456 |
| Akciğer Hastalıkları | 338 |
| Stres, depresyon, anksiyete | 723 |
| Başka bir yerde belirtilmeyen, diğer | 926 |
| Toplam | 4,627 |
Kaynak: Eurostat[11][12] esas alınarak, yazar tarafından oluşturuluştur.
2007 İş Gücü Anketi, imalat sektöründe çalışanların %47.9’unun fiziksel iyilik halini olumsuz etkileyen etmenlere[13], %23.3 ‘ününse zihinsel iyilik halini olumsuz etkileyen etmenlere maruz kaldığını[14] ortaya koymuştur.
2003 yılında Bofetta ve arkadaşları, açıkça tanımlanmış bireysel faktörlerden yalnızca sınırlı sayıdakinin mesleki karsinojen olduğunun kanıtlandığını belirtmiştir. Buna karşın, sıklıkla etiyolojik faktör olarak belirli ajanlar tanımlanamasa da belirli endüstriler ve mesleklerin risk artışıyla ilişkili olduğuna dair önemli kanıtlar vardır. Bu, imalat sektörünün birçok alt sektörünü ilgilendirmektedir.[15]:
Tablo 13: IARC tarafından yapılan değerlendirmeye göre kesin (grup 1), muhtemel (grup 2A) veya olası (grup 2B) kanser riski taşıyan meslekler veya endüstriler
| Meslek veya Endüstri | Şüpheli Maddeler |
| Alüminyum İmalatı | Uçucu zift; aromatik aminler |
| Arsenik insektisit üretimi ve paketleme | Arsenik Bileşikleri |
| Auramin İmalatı | 2-naftilamin; auramin, diğer kimyasallar; pigmentler |
| Pil ve akü imalatı | Kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri |
| Bira İmalatı | Alkol tüketimi |
| Berilyum arıtma ve işleme; berilyum içeren ürünlerin İmalatı | Berilyum ve berilyum Bileşikleri |
| Bot ve ayakkabı imalatı ve tamiri | Deri tozu; benzen ve diğer çözücüler |
| Kasaplar ve et işçileri | Virüsler, PAH’lar (Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar) |
| Marangozluk ve Doğramacılık | Odun Tozu |
| Seramik ve seramik işçileri | Kristalin silika |
| Kömür Gazlaştırma | Kömür katranı; kömür katranı dumanı, PAH |
| Kok Üretimi | Kömür katranı dumanları |
| Elektro-kaplama | Krom (VI) bileşikleri
Kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri |
| Epiklorohidrin üretimi | Epikloridin |
| Etilen oksit üretimi | Etilen Oksit |
| Alev geciktirici ve plastikleştirici kullanımı | Poliklorlu Bifeniller |
| Mobilya ve dolap yapımı | Odun Tozu |
| Cam işçileri (cam sanatı, kap ve preslenmiş ürünler) | Arsenik ve diğer metal oksitler, silika, PAH |
| Yeraltı hematit madenciliği, radon maruziyetli | Radon bozunma ürünleri; silika |
| Demir ve çelik dökümü | PAH’lar; silika, metal dumanları; formaldehit |
| İzopropanol imalatı, kuvvetli asit işlemleri | Di-izopropil sülfat; izopropil yağları, sülfürik asit |
| Magenta imalatı | Magenta; ortho-toluidin; 4,4´-metilen bis(2-metilanilin); ortho-nitrotoluen |
| Teknisyenler, kaynakçılar örneğin: motorlu araç imalatında | PAH, kaynak dumanı, motor egzozu |
| Boyacılar | Tanımlanmamış |
| Petrol Saflaştırma/Arıtma | PAH’lar |
| Yüzey temizleme işlemleri | Sülfürik asit içeren inorganik asit buğusu |
| Baskı İşlemleri | çözücüler; mürekkepler, yağ buharı |
| Sanatsal cam, cam kap ve preslenmiş eşya imalatı | Kurşun; arsenik; antimon oksitler; silis; asbest; diğer metal oksitler; PAH |
| Selüloz ve kağıt fabrikası çalışanları | Tanımlanmamış |
| Kauçuk Endüstrisi | Aromatik Aminler; çözücüler |
| Sentetik lateks üretimi, lastik kürleme, perdahlama ajanları (kağıt veya kumaşın yumuşatılması veya sırlanması), geri kazanım, kablo üreticileri | Aromatik Aminler |
| Tekstil İmalat Sanayii | İmalat sürecinde tekstil tozu; boyama ve baskı işlemlerinde boyalar ve çözücüler |
Kaynak: [15] [16]‘tan uyarlanarak, yazarlar tarafından oluşturulmuştur.
2009 yılında yapılan bir sunum sırasında EU-OSHA'dan Takala ve Schneider, hem Finlandiya ve AB-OSHA araştırmalarına hem de ILO tahminlerine,[17] göre AB-27' de kazalar ve şiddet (%5) dahil olmak üzere, yılda 167.000 işle ilgili ölüm meydana geldiğini ifade etmiştir. Toplamda 160.000'den fazla ölümün yaklaşık 74.000'inin sebebi tehlikeli maddelere, yaklaşık yarısınınki ise asbeste atfedilebilir. Geçmişte, özellikle tersanelerde asbest kullanımının çok yaygın olması ve latensi döneminin uzunluğu nedeniyle, malign mezotelyomanın görüldüğü çalışan sayısı hala artmaktadır.
Tanımlanmış Meslek Hastalıkları
2004 tarihli bir Eurostat yayını, 2001 yılında tüm sektörler arasında en fazla sayıda tanımlanmış meslek hastalığının 20.266 vakayla imalat sektöründe olduğunu göstermiştir. (AB-12 verilerinden ekstrapolasyon yoluyla AB-15 için tahmin yapılmıştır) Madencilik ve taş ocakçılığı 8.387 vaka ile ikinci, 6.518 vaka ile inşaat üçüncü sırada yer almıştır.[18]
İş Sağlığı ile İlgili Değerlendirme
Sektör kazaları azaltma konusunda ilerleme kaydetmiş olsa da özellikle kas-iskelet sistemi hastalıkları ve psiko-sosyal sorunlar olmak üzere işle ilgili hastalıklarda hala artış vardır. Bu eğilimi tersine çevirmek için tüm paydaşların daha koordineli çaba göstermeleri gerekmektedir.
Yasal Gereklilikler
1989/391 / EEC Direktifi - “çerçeve direktif” - AB'de iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili “temel yasa” dır. Bu genel direktif kapsamında, kimileri belirli sektörlere odaklı, “alt direktifler” olarak adlandırılan çeşitli düzenlemeler kabul edilmiştir. İmalat sektörü için özel bir direktif yoktur, ancak bu alt direktiflerin işyeri, iş ekipmanı kullanımı, KKD' lerin kullanımı, yüklerin taşınması, kanserojen ve mutajen maruziyetinden korunma, patlayıcı ortamlar, gürültü, titreşim vb. gibi birkaçı imalat sektörü ile alakalıdır.
Tehlike ve Riskler
Genel olarak, bu sektörde çalışanların araç, gereç, makine ve ekipman kullanması ve/veya karmaşık tesislerde çalışması gerekir. Dolayısıyla, en büyük tehlikeler insan-makine etkileşimi, gürültü, çalışırken kullanılan veya çalışma sırasında ortaya çıkan ajanlardan (soğutma yağları, boyalar, çözücüler, kaynak dumanları, toz, DME), işyeri düzensizliğinden (kayma, açma ve düşme), tekrarlayan / yorucu çalışma pozisyonları, ağır yüklerin kaldırılmasından ve psiko-sosyal stresten ileri gelmektedir.
ILO Açıklamaları
Uluslararası Çalışma Örgütü, gıda endüstrisi, kağıt ve kağıt hamuru endüstrisi, kimyasal işleme, elektrikli ev aletleri, baskı, metal işleme ve tekstil ürünleri endüstrisi gibi çeşitli imalat alt sektörlerindeki çalışma koşullarını analiz etmiştir.[19]
Demir ve çelik endüstrisinde, örneğin, ILO, aşağıdakiler gibi bir dizi problem belirlemiştir: ergonomi (örneğin fırın tuğla döşeyicileri için), gürültü, titreşim, ısı maruziyeti, radyoaktif nüklitler (ölçüm cihazları olarak hurdaya dahil edilmiştir), toz ve duman, silika, ağır metaller, asit sisleri, sülfür bileşikleri, yağ sisleri, PAH' lar (polisiklik hidrokarbonlar), diğer çeşitli kimyasallar (azot oksitler, karbon monoksit, benzen, vb.) ve yüksek stres düzeyleri.
Çalışma Koşulları Anketi
Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı (Eurofound), 27 Üye Devlette sektör çalışma koşullarını inceleyen dördüncü Avrupa Çalışma Koşulları Anketlerinden (EWCS) elde edilen verilerin ikincil bir istatistiksel analizini gerçekleştirmiş[20] ve üretim alt sektörlerini ortaya koyan aşağıdaki profilleri yayınlamıştır:
- Kimyasallar, kauçuk ve mineral ürünler
- Giyim, tekstil ve deri
- Elektrikli, tıbbi ve optik ekipmanlar
- Gıda, içecekler ve tütün
- Mobilya ve geri dönüşüm
- Otomobil ve diğer ulaşım araçlarının imalatı
- Metal ürünler ve makineler
- Basım ve yayıncılık
- Ahşap ve kağıt üretimi
Sonuçlar aşağıdaki tabloda sunulmaktadır.
Tablo 14: Olumsuz koşulların raporlanmasına ilişkin Dördüncü Avrupa Çalışma Koşulları Anketleri (EWCS) puanları- ortalamadan istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar
| Ortam Risklerine
Maruziyet |
İş Süreci | Yüksek Beklenti/ İş yoğunluğu | Nitelikli İş Düzeyinin Düşüklüğü | Düşük İş Tatmini Düzeyi | Uzun Çalışma
Saatleri |
Ergonomik Riskler | Standard Olmayan
Çalışma Saatleri |
Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları | İşe
Devamsızlık | |
| Titreşim, gürültü, Düşük/yüksek sıcaklık, duman, is, barut tozu, buhar, taşıyıcı kimyasallar | İşlerin sırasını, çalışma yöntemlerini ve çalışma hızını seçme veya değiştirebilme | Yüksek hızda ve kısıtlı teslim sürelerine bağlı çalışma | Kalite standartlarının kullanılması, öngörülemeyen sorunların çözümü, iş karmaşıklığı ve yeni şeyler öğrenme | Çalışma koşullarıyla ilgili .... hissediyorlar. | Haftada 48 saatten uzun çalışma saatleri |
Yorucu veya ağrılı duruşlar, ağır yüklerin taşınması veya hareket ettirilmesi |
Gece ve akşam çalışmaları Pazar / Cumartesi çalışmaları ve günde 10' dan fazla olan çalışma saati | İşle ilgili kas iskelet sistemi sağlık sorunları |
Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık | |
| Kimyasallar, kauçuk ve mineral ürünler | XX | |||||||||
| Kumaş, tekstil ve deri | XX | |||||||||
| Elektrikli, tıbbi ve optik ekipmanlar | X | |||||||||
| Gıda, içecek ve tütün | XX | XX | X | |||||||
| Mobilya ve geri dönüşüm | XX | XX | X | |||||||
| Otomobil ve diğer ulaşım araçları imalatı | XX | XX | XX | XX | ||||||
| Metal ürünleri ve makinalar | XX | X | XX | X | X | XX | ||||
| Basım ve yayıncılık | XX | |||||||||
| Ahşap ve kağıt imalatı | XX | XX | XX | XX | XX | |||||
| 8 | 6 | 4 | 3 | 2 | 2 | 3 | 1 | 2 | 2 |
Kaynak: Eurofound[21] esas alınarak, yazar tarafından oluşturulmuştur.
Anket kapsamındaki dokuz alt sektörün neredeyse tamamında, çalışanlar çevresel risklere maruz kaldıklarını ifade etmekte; bu alt sektörlerin altısında ise, çalışanlar çalışma sürecindeki kontrol düzeyinden yakınmaktadır.
Risk Önleme ve Kontrol Tedbirleri
Tehlikelerin tanımlanmasından sonraki adım, bu tehlikelere kimin, ne ölçüde maruz kalacağını belirlemektir. Bu, mevcut önlemlerin etkinliğinin yeniden değerlendirilmesi de dahil olmak üzere gerekli risk önleme ve kontrol stratejilerinin tanımlanmasını beraberinde getirecektir. Tedbirlerin seçimi, en etkili önlemlerin (örneğin kaçınma ve ikame) öncelikli olarak ele alınmasını ve en az etkili olanların (örneğin kişisel koruyucu donanım ) son çözüm olarak görülmesini sağlayacak şekilde belirli bir hiyerarşi izlemelidir. Kendi işyerlerindeki koşullar ve riskler hakkında sağlam bilgiye sahip olmalarından ötürü, bu risk değerlendirme sürecine çalışanların dahil edilmesi tavsiye edilir.
Risklerden kaçınma şunları içerebilir: soğutucu yağlara ihtiyaç duymayan delme ve frezeleme aletleri, petrol veya gaz yerine elektrikle çalışan araçlar, kaldırma ekipmanı vb.
Tehlikeli kimyasalların veya işlemlerin daha az tehlikeli olanlarla ikame edilmesi şunları içerir: su bazlı boyaların kullanımı, sulu temizleme işlemleri, dikiş kaynağı
Mühendislik kontrolleri nin uygulanması şunları içerir: makineler için muhafazalar, yerel egzozlar, vb.
Organizasyonel kontrollerin uygulanması şunları içerir: araçların yaya trafiğinden ayrılması; hammaddelerin, ürünlerin, yan ürünlerin ve atıkların depolanması ve güvenli kullanımı için kontroller; belirli alanlara erişimin, yalnızca deneyimli işçilerin erişebileceği şekilde, sınırlandırılması; ekipman tasarımı, makine kontrolleri ve araçları, iş organizasyonu, iş yapısı ve içeriği ve sağlık gözetiminin yapılmasında ergonomik prensiplerin uygulanması
Risk önleme ve kontrol tedbirleri yeterli olmadığında kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanımı, ör. kalkanlar, eldivenler, koruyucu gözlük ve gözlükler, işitme koruyucuları, solunum maskeleri ve ayak ve vücut koruması.
Eğitim ve bilgilendirme, çalışanların yeni yöntemleri ve süreçleri bildiğinden ve bunları uyguladığından emin olmak adına, her türlü diğer önleme eşlik etmelidir.
Güvenli Davranış
Ne yazık ki, mühendislik kontrollerinin kötüye kullanımı nadir bir durum değildir: Alman Sosyal Kaza Sigortası DGUV Almanya’da metal işleme makinelerindeki tüm güvenlik cihazlarının yaklaşık %37' sinin devre dışı bırakıldığını ortaya koymuştur.[22] Bu durumların çoğu için sebep zaman faktörüdür, yani çalışanlar iş süreçlerinin aksadığı veya zaman baskısı altında bulundukları hissine kapılırlar. Bunun sonucunda, çalışanların davranışları gündeme gelmiştir ve bazı kurumlar hiyerarşik sistemleri daha ileri düzeyli 'davranış odaklı önlemler', yani daha güvenli davranışı teşvik edici önlemler ile tamamlamıştır. Bu önlemler akran gözlemi ve akran tartışmalarını içerir ve uygulanması amirler tarafından 'örnek belirleme', yöneticiler ve amirler arasında suçlayıcı olmayan bir kültürün oluşturulması ve tekliflerin hızlı ve özenli geri bildirimle takdir edilmesi gibi koşulların varlığını gerektirir[23]
Genel Görünüm
Kaza sayısını azaltma yönündeki çabalarının başarıya ulaştığı kanıtlanmıştır, ancak güvenli davranışı iyileştirmeye yönelik tedbirlerin sürdürülmesi ve desteklenmesi gereklidir.
İş sağlığı konusunda alınması gereken hala çok yol vardır. Ağır yüklerin kaldırılmasını azaltan teknolojik gelişmeler, sırtla ilgili rahatsızlıkların görülme sıklığında beklenen düşüşü sağlayamamıştır. 2009 yılında yayınlanan bir makalede [18] Hartmann ve Spallek beden gücüyle yapılan çalışmaların fiziksel sağlık üzerinde net bir olumlu etkisi olabileceğini savunmakta; çok yüksek /düşük taleplerden kaçınılmasını ve bireysel bir optimumun amaçlanmasını önermektedirler. Genel önleyici tedbirler yeterli değildir; münferit işyerlerine uygun, bireysel önlemlere ihtiyaç vardır. Bu çerçevede kavramlar geliştirilmiştir, örn. “Farkındalıkla Hareket Etme” (temizlik çalışanları için) ve “ERGO-PHYS”. Ayrıca bakınız: İşyerinde kas- iskelet sistemi bozukluklarıyla mücadele stratejileri
Şirketler ve kuruluşlardaki risk değerlendirmelerinde psiko-sosyal sağlık sorunlarının ele alınmasının tam zamanıdır. Sosyal ortakların ve yetkililerin farkındalığını artırmak için daha fazla kampanyaya ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca bakınız: İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirme yöntemleri , Psiko-sosyal riskleri ve işle ilgili stresi önlemek ve yönetmek için müdahaleler .
Kaynaklar
- ↑ Business Directory (no date). Manufacturing sector definition. Retrieved 17 October 2013, from: [1]
- ↑ Wikipedia – The Free Encyclopedia (2013). Manufacturing. Retrieved 20 October 2013, from: [2]
- ↑ 3.0 3.1 Eurostat, Health and safety at work in Europe (1999-2007) – A statistical portrait, Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, 2010. Available at: [3]
- ↑ 4.0 4.1 4.2 European Commission, Causes and circumstances of accidents at work in the EU, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, F4 unit, Luxembourg, 2009. Available at: [4]
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 Eurostat (2013). Fatal Accidents at work by economic activity [hsw_n2_02] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [5]
- ↑ Eurostat (2013). Standardised incidence rate of accidents at work by economic activity, severity and sex [hsw_aw_inasx] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [6]
- ↑ 7.0 7.1 Eurostat (2013). Accidents at work by economic activity and size of enterprise [hsw_n2_05] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [7]
- ↑ 8.0 8.1 Eurostat (2013). Non-fatal accidents at work by economic activity and sex [hsw_n2_01] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [8]
- ↑ Eurostat (2013). Standardised incidence rate of accidents at work by economic activity, severity and sex [hsw_aw_inasx] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [9]
- ↑ Eurostat (2013). Number of accidents at work by economic activity, severity and sex [hsw_aw_nnasx] Last update: 4 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [10]
- ↑ 11.0 11.1 Eurostat (2013). Persons reporting one or more work-related health problems in the past 12 months, by sex, age and economic activity sector in % [hsw_pb6] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [11]
- ↑ 12.0 12.1 Eurostat (2013). Standardised prevalence rate of work-related health problems by diagnosis group, economic activity of the employer and age [hsw_hp_dinag] Last update: 4 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [12]
- ↑ Eurostat (2013). Persons reporting exposure to factors that can adversely affect physical well-being, by sex, age and economic activity sector in % [hsw_exp6] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [13]
- ↑ Eurostat (2013). Persons reporting exposure to factors that can adversely affect mental well-being, by sex, age and economic activity sector in % [hsw_exp5] Last update: 26 June 2013. Retrieved 25 October 2013, from: [14]
- ↑ 15.0 15.1 Boffetta, P., Saracci, R., Kogevinas, M., Wilbourn, J. & Vainio, H., 'Occupational carcinogens', ILO encyclopaedia, 2003. Available at: [15]
- ↑ Siemiatycki, J., Richardson, L., Straif, K., Latreille, B., Lakhani, R., Campbell, S., Rousseau, M-C. & Boffetta, P., 'Listing Occupational Carcinogens', Environmental Health Perspectives, 112, 15, 2004. Available at: [16]
- ↑ Takkala, J., Schneider, E., Safety and health at work: Trends and main factors of occupational accidents and work-related illnesses, 2009.
- ↑ Eurostat, Occupational Diseases in Europe in 2001, European Communities, Manuscript completed 2004. Available at: [17]
- ↑ ILO - International Labour Organization (Ed.), Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, ILO, Geneve, 2003. Available at: [18]
- ↑ Eurofound - European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, A sector perspective on working conditions in the EU, 2011. Available at: [19]
- ↑ Eurofound - European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, A sector perspective on working conditions in the EU, 2011. Available at: [20]
- ↑ HVBG – Hauptverband der gewerblichen Berufsgenossenschaften, Manipulation von Schutzeinrichtungen an Maschinen (manipulation of safety devices at machines), 2006. Available at: [21]
- ↑ Bördlein, C., Faktor Mensch in der Arbeitssicherheit – BBS (human factor in occupational safety – BBS), Erich Schmidt Verlag, 2009.
Daha fazla bilgi için bağlantılar
ILO - International Labour Organization (Ed.), Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, ILO, Geneve, 2003. Available at: [22]
European Technology Platform on Industrial Safety (2013). What is ETPIS. Retrieved 12 December 2013, from: [23]
Business Europe (2013). Alliance for a competitive European Industry. Retrieved 12 December 2013, from: [24]
Contributors
Nazlioglu
